Redactioneel
Artikel
Annotatie

7 Wettenagenda

Toon als PDF
Mr. Meindertsma*


 In deze wettenagenda staan twee herzieningen van Europese richtlijnen centraal. Allereerst geef ik een overzicht van de herziening van de Richtlijn consumentenkrediet,1 die reeds is gepubliceerd en in werking getreden op 19 november 2023. Daarnaast licht ik een aantal noemenswaardige voorschriften toe van de herziene Richtlijn betreffende op afstand afsluiten van overeenkomsten inzake financiële diensten, in werking getreden op 18 december 2023.2 Beide herzieningen hebben als doel om een hoog niveau van consumentenbescherming te waarborgen en de totstandkoming van een interne markt voor consumentenkrediet te bevorderen.

Herziening Richtlijn consumentenkrediet

Voorheen bevatte Richtlijn 2008/48/EG
Richtlijn 2008/48/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 april 2008 inzake kredietovereenkomsten voor consumenten en tot intrekking van Richtlijn 87/102/EEG van de Raad, PbEU 2008, L 133/66.
 de voorschriften op Unieniveau ten aanzien van kredietovereenkomsten voor consumenten. Door de digitalisering van deze markt was actualisering van de voorschriften noodzakelijk. Er vinden momenteel marktontwikkelingen plaats die niet voorzien waren toen Richtlijn 2008/48/EG werd vastgesteld. Het kredietaanbod voor consumenten is aanzienlijk gegroeid en gediversifieerd in de afgelopen jaren. Er zijn nieuwe kredietproducten op de markt gekomen, met name in de onlineomgeving, die steeds meer worden gebruikt en tegenwoordig ook gereguleerd worden in de nieuwe Richtlijn consumentkrediet.
Een voorbeeld van een financiële dienst die nu ook onder de Richtlijn consumentenkrediet kan vallen is het verlenen van crowdfunding. Crowdfunding is in toenemende mate een gangbare vorm van financiering voor consumenten, doorgaans voor kleine uitgaven of beleggingen. Bij crowdfundingkredietdiensten tussen enerzijds consumenten en anderzijds kredietgevers die in het kader van hun bedrijfsactiviteiten optreden, zijn de verplichtingen uit de Richtlijn consumentenkrediet van toepassing op deze kredietgevers. Verleners van crowdfundingkredietdiensten treden daarnaast in die situatie mogelijk op als kredietbemiddelaars en moeten dan ook aan de verplichtingen voor kredietbemiddelaars op grond van de Richtlijn consumentenkrediet voldoen.
Overweging 22 van de preambule van de Richtlijn (EU) 2023/2225.
Na het Europese Parlement, heeft de Raad op 9 oktober 2023 de herziene richtlijn formeel vastgesteld. Met de Richtlijn consumentenkrediet wordt Richtlijn 2008/48/EG ingetrokken en vervangen. Op 30 oktober 2023 is de Richtlijn consumentenkrediet gepubliceerd en trad 20 dagen later, op 19 november 2023 in werking. De lidstaten hebben twee jaar om de richtlijn om te zetten naar nationale wetgeving.

Nieuwe regels

De Richtlijn consumentenkrediet bepaalt onder andere dat er specifieke bepalingen moeten worden vastgesteld voor reclame over kredietovereenkomsten. Reclame waarin consumenten worden aangemoedigd tot het aangaan van een krediet door te suggereren dat hun financiële situatie zal verbeteren of waarin wordt gezegd dat in databanken geregistreerde kredieten weinig of geen invloed hebben op de beoordeling van een kredietaanvraag, worden op grond van artikel 7 van de Richtlijn consumentenkrediet verboden.
Daarnaast worden er extra vereisten opgelegd voor bepaalde elementen van de standaardinformatie die aan de consument moet worden verstrekt, met name om verschillende aanbiedingen beter te kunnen vergelijken. De standaardinformatie moet krachtens de Richtlijn consumentenkrediet op een duidelijke, beknopte en opvallende wijze worden verstrekt door middel van een representatief voorbeeld. Consumenten moeten alle essentiële informatie in één oogopslag kunnen zien, ook als zij deze bijvoorbeeld op het scherm van hun mobiele telefoon bekijken.
Art. 9 en overweging 33 in de preambule van Richtlijn (EU) 2023/2225.
Krachtens artikel 15 van de Richtlijn consumentenkrediet moeten lidstaten ervoor zorgen dat een consument alleen gebonden kan worden aan een kredietovereenkomst, op het moment dat hij of zij instemming hiertoe geeft door middel van een duidelijke, bevestigende handeling. Uit deze handeling moet blijken dat de instemming van de consument vrij, specifiek, geïnformeerd en ondubbelzinnig is. Het is dus niet mogelijk om een kredietovereenkomst aan te gaan door stilzwijgen, gebrek aan handelen of standaardopties zoals vooraf aangekruiste vakjes. Deze gelden in dit verband niet als instemming van de consument. Elke verlening van krediet aan consumenten zonder hun voorafgaand verzoek en uitdrukkelijke instemming wordt op basis van artikel 17 van de Richtlijn consumentenkrediet verboden.

Herziening Richtlijn betreffende op afstand afsluiten van overeenkomsten inzake financiële diensten

Voorheen voorzag de Richtlijn 2002/65/EG
Richtlijn 2002/65/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 september 2002 betreffende de verkoop op afstand van financiële diensten aan consumenten en tot wijziging van de Richtlijnen 90/619/EEG, 97/7/EG en 98/27/EG van de Raad, PbEU 2002, L 271.
 op Unieniveau in de regels specifiek voor de verkoop op afstand – dus zonder gelijktijdige aanwezigheid van verkoper en consument – van financiële diensten aan consumenten. In navolging van de recente inwerkingtreding van de nieuwe Richtlijn (EU) 2023/2673 betreffende de verkoop op afstand van financiële diensten aan consumenten
Richtlijn (EU) 2023/2673 van het Europees Parlement en de Raad van 22 november 2023 tot wijziging van Richtlijn 2011/83/EU wat betreft op afstand gesloten overeenkomsten inzake financiële diensten, en tot intrekking van Richtlijn 2002/65/EG, PbEU 2023, L 2023/2673.
 wordt de Richtlijn 2002/65/EG herzien en ingetrokken. Daarbij worden relevante artikelen geactualiseerd en overgezet naar de Richtlijn consumentenrechten
Richtlijn 2011/83/EU van het Europees Parlement en de Raad van 25 oktober 2011 betreffende consumentenrechten, tot wijziging van Richtlijn 93/13/EEG van de Raad en van Richtlijn 1999/44/EG van het Europees Parlement en de Raad en tot intrekking van Richtlijn 85/577/EEG en van Richtlijn 97/7/EG van het Europees Parlement en de Raad. Voor de EER relevante tekst PbEU 2011, L 304.
 (CRD).
De CRD voorziet onder andere, net als de eerdergenoemde Richtlijn 2002/65/EG, in een recht op precontractuele informatie en een herroepingsrecht voor bepaalde op afstand gesloten consumentenovereenkomsten. In beginsel was de CRD niet van toepassing bij specifieke type overeenkomsten zoals overeenkomsten voor financiële diensten. In dergelijke gevallen waren namelijk uitsluitend de regels van toepassing zoals deze waren vastgelegd in de specifieke regelgeving voor financiële diensten zoals Richtlijn 2002/65/EG.
Het toepassingsgebied van de CRD wordt nu uitgebreid in de nieuwe Richtlijn betreffende de verkoop op afstand van financiële diensten aan consumenten. Hierdoor is beoogd de nodige duidelijkheid en rechtszekerheid te kunnen bieden over de rechten van consumenten bij overeenkomsten op afstand, waaronder het herroepingsrecht van consumenten.
Art. 1 van de Richtlijn 2023/2673 tot wijziging van art. 16 ter van Richtlijn 2011/83/EU.
 De bredere toepassing van bepalingen uit de CRD zorgt voor een overeenstemming tussen de verschillende soorten overeenkomsten die op afstand kunnen worden gesloten. Desalniettemin worden niet alle artikelen van de CRD van toepassing op overeenkomsten inzake financiële diensten. Vanwege de specifieke en complexe aard van financiële diensten aan consumenten werden niet alle bepalingen van CRD geschikt geacht om toe te passen op overeenkomsten inzake financiële diensten aan consumenten die op afstand worden gesloten.

Nieuwe regels

In de nieuwe richtlijn wordt bepaald dat informatie voorafgaand aan de sluiting van de overeenkomst op afstand op een duurzame gegevensdrager aan consumenten moet worden verstrekt.
Art. 1 van de Richtlijn 2023/2673 tot wijziging van art. 16 bis van Richtlijn 2011/83/EU.
 De verplichting om adequate toelichtingen te verstrekken is met name van belang wanneer consumenten op afstand een overeenkomst voor financiële diensten af willen sluiten en de handelaar hun de toelichtingen daarover via volledig geautomatiseerde online-instrumenten zoals chatbots, geautomatiseerd advies of via interactieve instrumenten verstrekt. De richtlijn voorziet ook in het recht op menselijke tussenkomst. De consument moet het recht hebben om, in gerechtvaardigde gevallen en zonder onnodige lasten voor de handelaar, om menselijke tussenkomst te verzoeken nadat de overeenkomst op afstand is gesloten.
Art. 1 van de Richtlijn 2023/2673 tot wijziging van art. 16 quinquies lid 3 van Richtlijn 2011/83/EU.
Het wordt handelaren bovendien verboden om consumenten aan de hand van ‘dark patterns’ via de structuur, het ontwerp of de functionaliteiten van een online-interface of delen daarvan te misleiden of te ‘nudgen’ en hun autonomie en beslissings- of keuzemogelijkheden te verstoren of te belemmeren.
Art. 1 van de Richtlijn 2023/2673 tot wijziging van art. 16 sexies van Richtlijn 2011/83/EU.
 Dit verbod vormt een aanvulling op vereisten met betrekking tot de organisatie en vormgeving van online-interfaces zoals vastgelegd in Verordening (EU) 2022/2065 (DSA).
Zie art. 25 en overweging 67 in de preambule van de Verordening (EU) 2022/2065 van het Europees Parlement en de Raad van 19 oktober 2022 betreffende een eengemaakte markt voor digitale diensten en tot wijziging van Richtlijn 2000/31/EG (digitaledienstenverordening), PbEU 2022, L 277.
 In de richtlijn wordt aan de andere kant, ongeacht het streven naar volledige harmonisatie, meer ruimte geboden voor lidstaten om strengere bepalingen te handhaven of in te voeren zolang ze verenigbaar zijn met het Unierecht. Vanwege de complexiteit en inherente ernstige risico’s van financiële diensten blijft er een mogelijkheid voor lidstaten om verdere gedetailleerde maatregelen te implementeren met betrekking tot dark patterns.
Snelle technologische ontwikkelingen hebben op de markt voor financiële diensten aanzienlijke veranderingen teweeggebracht en vereisten ook voor overeenkomsten op afstand een update van Europese regelgeving in kwestie. Op 6 juni 2023 hebben het Europees Parlement en de Raad een politiek principeakkoord bereikt voor de herziene richtlijn. Het compromisakkoord is op 18 oktober 2023 als hamerstuk behandeld en op 23 oktober 2023 ook in de Raad formeel vastgesteld. Op 28 november 2023 werd de richtlijn officieel gepubliceerd. De lidstaten dienen voorts uiterlijk op 19 december 2025 de nodige wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen vast te stellen en aan de Europese Commissie bekend te maken dat zij aan de richtlijn voldoen. Vanaf 19 juni 2026 zullen de bepalingen van de richtlijn van toepassing zijn.


Indien u een los artikel wilt bestellen, stuur een e-mail naar info@uitgeverijparis.nl